بیوگرافی(مصاحبه شونده)

دکتر مجید قاسمی در سال 1331 در تهران متولد شده و دوران تحصیلات و تجارب خود را به شرح زیر در مقاطع زمانی مختلفی طی نموده اند:

تحصیلات

• دیپلم ریاضی از دبیرستان دارالفنون
• لیسانس مدیریت بازرگانی از دانشگاه علامه طباطبائی
• فوق لیسانس مدیریت بازرگانی (MBA) با تخصص حسابداری از دانشگاه FAIRLEIGH DICKINSON  نیوجرزی
• فوق لیسانس اقتصاد (MPHIL) از دانشگاه  SOUTHAMPTONانگلستان
• دکترای اقتصاد (PHD) از دانشگاه  SOUTHAMPTONانگلستان

سوابق اجرایی:

• رئیس اداره نظارت ارز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران                                   1364-1361
• نایب رئیس کیمسیون ارز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران                              1364-1361
• عضو کیمسیون ذخایر ارزی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران                            1364-1361
• عضو کمیته خرید کشتی شورای اقتصاد                                                            1362-1361
• عضو هیئت مدیره مشترک شرکتهای بیمه ملی شده                                          1365-1362
• مدیر عامل بانک ملی ایران                                                                             1365-1364
• عضو شورای عالی بانکها                                                                               1365-1364
• عضو هیئت مدیره سازمان عمران کیش                                                            1365-1364
• رئیس هیئت مدیره و رئیس مجمع عمومی بانک ماوراء بحار ایران در لندن                1365-1364
• رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران                                                   1368-1365
• رئیس شورای عالی بانکها                                                                             1368-1365
• رئیس شورای پول و اعتبار                                                                              1368-1365
• عضو شورای اقتصاد                                                                                      1368 -1365
• قائم مقام وزیر نیرو و معاون صنعتی و پشتیبانی                                                 1376-1368
• سرپرست معاونت آموزش و سازندگی وزارت نیرو                                                1369-1368
• سرپرست معاونت برنامه ریزی و اقتصادی وزارت نیرو                                             1372-1371
• عضو شورای مشورتی اقتصادی رئیس جمهور                                                    1376-1374
• موسس و رئیس هیات مدیره شرکت سرمایه گذاری نیرو                                      1377-1375
• مشاور وزیر صنایع و معادن                                                                              1382-1376      
• رئیس هیات مدیره شرکت سهامی ذوب اصفهان                                                1380-1386
• رئیس هیات امناء صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت فولاد کشور                        1380-1377
• عضو کمیسیون تلفیق مجمع تشخیص مصلحت نظام                                          1384-1378
• مشاور عالی شرکت ملی فولاد ایران                                                               1384-1376
• عضو هیأت امنای دانشگاه بین المللی امام خمینی ( ره )                                    1384-1380
• رئیس هیات مدیره شرکت مالی و سرمایه گذاری پیشرو ایران                                1384-1381
• مشاور کمیسون اقتصاد کلان مجمع تشخیص مصلحت نظام                                 1384-1382
• عضو هیات مدیره سازمان صنایع و معادن بنیاد مستضعفان                                  1384-1381
• دبیر کمیسیون اقتصاد کلان، بازرگانی و اداری مجمع تشخیص مصلحت نظام           1392-1384
• نایب رئیس هیات مدیره و مدیرعامل بانک پاسارگاد                                             1384
• عضو هیأت امنای دانشگاه علوم پزشکی قزوین                                                  1383
• عضو هیأت موسس و رئیس موسسه آموزش عالی خاتم                                     1391
• معاون پژوهش­های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام1392
• رئیس انجمن مدیریت ایران                                                                             1392
• عضو هیأت امنای دانشگاه شهید بهشتی                                                         1393
• عضو هیأت مدیره صندوق اعتباری حمایت از نویسندگان، روزنامه و هنرمندان            1392
• عضو هیأت امنای پارک فناوری پردیس                                                               1393
• عضو هیأت رئیسه فدراسیون کشتی                                                                1393
• رئیس هیأت مدیره شورای انجمن های علمی ایران                                             1393

سوا بق تدریس:

• بانکداری بین المللی –موسسه عالی بانکداری ایران                                           1364-1361
• بانکداری خارجی –دانشگاه علامه طباطبایی                                                      1366-1362
• سیاست های پولی – دانشگاه علامه طباطبایی                                                  1365-1364
• سیاست­های پولی پیشرفته (مقطع کارشناسی ارشد)- موسسه عالی بانکداری ایران  1368-1369
• بانکداری خارجی (مقطع کارشناسی ارشد) – دانشگاه تهران                                  1372-1371
• بازارهای پولی و مالی (مقطع کارشناسی ارشد) – دانشگاه تربیت مدرس                  1373

استاد راهنما و مشاور برای تهیه پایان نامه در مقاطع فوق لیسانس

و دکتری در ارتباط با موضوعات:

• بانکداری مرکزی
• ابزارهای پولی در قانون عملیات بانکی بدون ربا
• بررسی مسائل مطروحه در اعتبارات اسنادی
• نقش بانک­های تخصصی در توسعه اقتصادی
• بررسی روند اتحاد پولی اروپا
• بررسی تطبیقی بورس اوراق بهادار تهران
• بازار سرمایه در ایران- عملکرد و ضعف ها
• سیر تکامل بانکداری در ایران – از بانکداری ربوی تا عملیات بانکی بدون ربا
• ابزارهای پولی در بانکداری اسلامی
• ترکیب بهینه اسکناس در ایران
• نقدینگی و کسری بودجه در ایران – نگرشی بر پایه پولی و بدهی دولت به بانک مرکزی
• نقدینگی و کسری بودجه در ایران – نگرشی بر پایه پولی و استقراض خارجی
• تثبیت اقتصادی ونرخ ارز
• تورم در ایران و علت پولی آن
• تورم در ایران – فشار هزینه یا نقدینگی
• سیاست خارجی و تعامل آن با اقتصاد نفت در ایران
• بازرگانی خارجی و نرخ ارز – نگرشی بر اقتصاد ایران
• تخصیص بهینه ارز در ایران – ابزارهای قابل استفاده

سوابق تحقیقات و مطالعات:

• تهیه نرم افزار محاسبه تعهدات ارزی در ایران                                                     1361
• اقتصاد کشاورزی ارائه شده در اولین کنگره سراسری کشاورزی ایران                      1367
• گزارش تحلیلی ارزیابی کسری بودجه اقتصادی                                                 1369
• کسری بودجه حسابداری و کسری بودجه اقتصادی                                            1370
• جهت گیری برنامه ریزی برای اقتصاد ایران "تثبیت اقتصادی و اصلاح ساختار"            1370
• گزارش پیش بینی وضعیت اقتصادی کشور بر اساس بودجه مصوب دولت                1372
• عوامل موثر بر عملکرد بازار سرمایه                                                                1372
• دست آوردهای اقتصادی ایران در یک نگاه                                                        1373
• شرکت های سرمایه گذاری " آثار اقتصادی و کارکردها                                        1375   
• تعامل اقتصاد و سیاست – چگونگی تعامل آنها                                                 1375
• ارزشیابی پول ملی – نقش سیاستهای صندوق بین المللی پول                         1376
• پایه پولی و نقد ینگی – محاسبه آثار تضعیف پول ملی                                       1377
• طراحی و نظارت بر مطالعه و تهیه سند ملی آب                                               1377
• نابرازندگی تضعیف پول ملی با اقتصاد ایران                                                      1378
• مدیریت ساخت داخل و نقش خریدهای خارجی                                               1379
• اشتغال در ایران – نگاهی به آینده                                                                 1380
• تورم و تضعیف قدرت خرید داخلی پول ملی و وضعیت تعهدات ارزی                       1382
• نقش بانکداری الکترونیک در کاهش هزینه­های خدمات بانکی مقاله ارائه شده در همایش بانکداری اسلامی 1391
• سیاستهای پولی و ارزی و اثر آن بر بنگاه­های اقتصادی مقاله ارائه شده در همایش بنگاه­های پیشرو 1391
• مدیریت سلامت اداری در بانک پاسارگاد مقاله ارائه شده در همایش سلامت اداری 1391
• عوامل کلیدی موفقیت در یک پروژه و تامین راهکار جامع و متمرکز نرم افزار بانکداری مقاله ارائه شده در همایش Core Banking - 1392
• توصیه­هایی برای بهبود وضع اقتصادی کشور مقاله ارائه شده در همایش TEDx دانشگاه صنعتی شریف 1392
• آثار سیاستهای پولی بر رشد اقتصادی کشور در سالهای اخیر مقاله ارائه شده در بیست و چهارمین همایش بانکداری اسلامی 1392
• ارتقا بهره­وری ضرورت محیط کسب و کار امروز کشور با نگاهی به تجربه بانک پاسارگاد مقاله ارائه شده در هفتمین همایش ملی بهره­وری 1392
• زمینه­های لازم برای بهره­برداری از فرصتهای اقتصادی کشور جهت کارآفرینی مقاله ارائه شده در همایش تحلیل فرصتهای اقتصادی، سرمایه­گذاری و بازرگانی مبتنی بر استراتژیها و برنامه­ریزی­های اقتصادی دولت یازدهم 1392
• فرهنگ سازمانی و مسئولیت­های اجتماعی مقاله ارائه شده در کنفرانس توسعه منابع انسانی 1392
• بهره وری در صنعت بانکداری مقاله ارائه شده در نشست علمی مدیریت و بهره­وری - دانشکده فنی مهندسی صنایع دانشگاه تهران 1392
• آینده نگری در صنعت بانکداری مقاله ارائه شده در انجمن آینده نگری ایران 1392
• رویکرد گروه مالی پاسارگاد در حوزه تجاری سازی فناوری مقاله ارائه شده در همایش رونمایی از نشان نقطه طلایی 1392
• بانکداری مجازی و ارتقاء عملکرد بانک ها ارائه شده در چهارمین همایش روسای موفق شعب بانکها1392
• تجهیز منابع مالی و اعتباری داخلی برای توسعه ظرفیت‏های بالادستی صنعت نفت ارائه شده در هم اندیشی نظام جدید قراردادهای صنعت نفت 1392
• بهره وری در شبکه بانکی کشور ارائه شده در پنجمین دوره جایزه بهره وری 1404     - 1393      
• نقش نظام بانکی کشور در تحقق سیاست‏های کلی اقتصاد مقاومتی ارائه شده در جشنواره ملی بهره وری 1393             
• نقش نظام بانکی کشور در تحقق سیاست‏های کلی اقتصاد مقاومتی ارائه شده در انجمن بهره وری ایران نشست علمی و تخصصی اقتصاد مقاومتی و نظام بانکی کشور 1393
• مشکلات و موانع نظام بانکی کشورطی سه دهه اخیر و راه‏های تخفیف آن ارائه شده در همایش بانکداری اسلامی1393
• بررسی مفهومی اقتصاد مقاومتی ارائه شده در برنامه کارگاه‌یک روزه علمی- آموزشی اقتصاد مقاومتی– ویژه استان البرز 1393  
• چالش‏های بانکداری نوین در کشور و پیشنهادهایی برای غلبه بر آن‏ها ارائه شده در نشست هم اندیشی بانکها و شرکت های فناوری اطلاعات 1393
• نقش پژوهش در ایران و جهان ارائه شده در همایش روز پژوهش در مرکز تحقیقات استراتژیک 1393
• تعاملات بانکی بین المللی ایران پس از لغو تحریم ها ارائه شده در همایش بانکداری اسلامی 1394
• جایگاه انجمن­های علمی در تحقق سیاست های کلی نظام مقاله ارائه شده در همایش نقش و جایگاه انجمن­های علمی در برنامه ششم توسعه 1394

Researches in English:

• Estimation of Wheat Production in the USA For the Year 1980; Nov., 1979.
• Iran Economy-Policy Developments up to 1980; June, 1980.
• A Study of Urban Household Demand in Iran; 1992
• A Study of Urban Household Budget Survey in Iran; 1992
• Measurement of the Demand Function of Urban Households in Iran: Rotterdam versus AIDS; July, 1993
• Measurement of the Demand Function of Urban Households in Iran; 1993
• Doing Business in Iran, Presented in Iran – Canada Business Gathering in Montreal, Ontario, Calgary; Sep, 1994
• Rationing; Dec., 1994
• Economic Ties, IR. Iran Canada Presented in Iran – Canada Chamber of Commerce as the Chairman; 1995
• Estimation of Urban Household Demand in Iran; 1996
• Iran Economy and Non- Governmental Public Institutions – the Performance of Mostazafan and Janbazan Foundation, Crans Montana, Switzerland; 2003        

1. بهره وری چیست؟

در ادبیات اقتصادی برای بهره وری تعاریف متعددی ارائه شده است. نخستین بار در سال 1776 واژه «بهره وری» توسط فردی به نام «کوئیزنی» بکار برده شد. در سال ۱۸۳۳ میلادی فردی به اسم «لیتِر» بهره‌وری را «قدرت و توانایی تولید کردن» تعریف کرد. با گسترش انقلاب صنعتی اصطلاح بهره وری در جهت افزایش بهره‏مندی از نیروی کار و سرمایه گسترش یافت. مفهوم بهره وری کل عوامل تولید نخستین بار توسط تین برگن و استیگلر مطرح گردید.

بهره وری عبارت است از مجموع اثربخشی و کارآیی. این مجموعه در بیان متعارف شامل کارِ درست را انجام دادن و درست انجام دادن کارها است که به اختصار می توان آن را درست انجام دادن کار درست دانست. بهره وری می تواند ستانده (Output)، دستاورد (Outcome) و تأثیر (Impact) از خود برجا بگذارد. در بیشتر موارد ما فقط ستانده را در نظر می گیریم و دستاورد و تأثیر مد نظر قرار نمی گیرد. این در حالی است که در مواردی، مانند بخش خدمات، دستاورد و تأثیر باید مبنای محاسبه باشد. بهره وری در سطوح مختلف سطح خرد (فرد، گروه، سازمان)، سطح میانه (سطح صنعت)، سطح کلان ملی (سطوح بخشهای اقتصادی کشور، سطح ملی)، سطح فراکشوری (سطح منطقه ای، سطح بین المللی) می تواند مطرح شود. سازمان ملی بهره وری اعلام کرده است که همیشه راه بهتری برای انجام دادن کارها وجود دارد که این راه همان بهره وری است. به بیان ساده، همیشه باید در پی نوآوری و شناخت راههای برتر انجام کارها بود. بهره وری هرگز نباید متوقف شود.

وقتی از بهره وری سخن گفته می شود، لازم است مشخص شود که بهره وری چه چیز مد نظر است. بهره وری می تواند به صورت تک عاملی (مانند بهره وری عوامل تولید یا بهره وری هر یک از داده های تولید، مثل انرژی)، چند عاملی یا کل عوامل باشد. دقت در بیان مفهومی از بهره وری که مد نظر است، ضرورت دارد. زمانی که شناخت در مورد بهره وری ارتقاء یابد، دقت در بیان مفهوم هم افزایش خواهد یافت.

• نظر شما ارزیابی بهره وری در برنامه های 5 توسعه قبلی چیست؟

در تبصره 35 برنامه دوم توسعه به افزایش بهره وری نظام اداری و بهبود سیستم ها و روش های کار و همچنین استفاده از فناوریهای پیشرفته اشاره شده است. در برنامه سوم توسعه به طور مشخص اشاره ای به بهره وری نشده است اما در سال 1379 هیات وزیران بر اساس مصوبه ای دستگاه‌های اجرایی را مکلف به طراحی شاخص‌ها، تحلیل عوامل، برنامه‌ریزی و اجرای چرخه بهره‌وری با هماهنگی سازمان ملی بهره‌وری کرد. که عملکرد این مصوبه نیز اثر قابل ملاحظه ای بر رشد بهره وری نداشت. بنا در ماده 5 قانون برنامه چهارم توسعه نیز در راستای تحقق اهداف و شاخصهای کمّی مربوط به ارتقاء بهره‏وری کل عوامل تولید،  تمام دستگاههای اجرایی ملی و استانی مکلف شدند در تدوین اسناد ملی، بخشی، استانی و ویژه سهم ارتقاء بهره وری کل عوامل تولید در رشد تولید مربوطه را تعیین کرده و الزامات و راهکارهای لازم برای تحقق آنها را برای تحول کشور از اقتصادی نهاده محور به یک اقتصاد بهره ور محور با توجه به محورهای زیر مشخص نمایند. به طوری که سهم بهره وری کل عوامل تولید در رشد تولید ناخالص داخلی حداقل 3/31 درصد برسد(متوسط نرخ رشد سالانه اقتصادی 8 درصد پیش بینی گردید که 5/2 درصد آن از محل رشد بهره‏وری تأمین گردد). در برنامه پنجم توسعه نیز با هدف ارتقاء سهم بهره وری در رشد اقتصادی به یک سوم در پایان برنامه و همچنین برنامه ریزی ، سیاست گذاری و سایر موارد سازمان ملی بهره وری به صورت مؤسسه ای دولتی ایجاد گردید.

شایان ذکر است علاوه بر برنامه های قبلی توسعه، بند سوم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به طور مستقیم و همچنین سایر بند ها نیز به صورت غیر مستقیم به مقوله بهره وری و اهمیت آن در اقتصاد اشاره کرده اند.

اگرچه در برنامه های پنج ساله اخیر کشور به موضوع بهره وری توجه شده است لیکن به راهکارهای تحقق رشد بهره‏وری بالاتر به میزان کافی عنایت نشده است. به عبارت دیگر معیار بهره وری به صورت انفعالی در برنامه های توسعه ای دیده شده است که مسئولان فقط می توانند آن را با حسابداری رشد محاسبه کنند که پس از پایان دوره قابل محاسبه است. مدیریت بهره وری با این نگرش امکانپذیر نیست زیرا نمی توان گفت که چه عاملی می تواند بهره وری را تغییر بدهد. اگر نگاه به بهره وری نگاهی فعال شود، می توان با عنایت به عوامل اثرگذار بر بهره وری، آن را مدیریت کرد.

• بهره وری و برنامه ششم توسعه

بند یک (امور اقتصادی) از سیاست های کلی برنامه ششم توسعه به تحقق رشد اقتصادی شتابان و اشتغال زا به میزان متوسط 8 درصددر سال اشاره شده است که تحقق این هدف با توجه به روند نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در سال های اخیر نیازمند افزایش بهره وری در اقتصاد می باشد. همچنین بند دوم نیز اشاره به بهبود فضای کسب و کارو تقویت ساختار رقابتی و رقابت پذیری بازارها دارد. بند 39 (امور اجتماعی) نیز به ارتقاء سلامت اداری و اقتصادی و مبارزه با فساد اشاره دارد که این دو بند نیز به طور غیر مستقیم با بهره وری در ارتباط می باشند.بر اساس گزارش سهولت فضای کسب و کار 2015، رتبه ایران در بین189 کشور 130می باشد. با توجه به نکته‏ای که در انتهای سؤال قبلی عنوان کردم، لازم است ساز و کارهای تحقق سطح بهره وری مورد نظر در برنامه ششم توسعه دیده و به خوبی به مورد اجرا گذارده شود و نظارت لازم بر نحوه اجرا اعمال گردد.

• نقش سازمان ملی بهره وری در ارتقاء بهره وری کشور چگونه بوده است

بر اساس ماده 79 قانون برنامه پنجم توسعه سازمان ملی بهره وری ایجاد گردید تا برنامه جامع بهره وری کشور  شامل شاخص های استاندارد بهره وری و نظام اجرایی ارتقاء بهره وری، در بر گیرنده توزیع نقش ها و مسئولیت ها در کلیه  بخش های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی به صورت برنامه لازم الاجرا  برای تمامی بخش های ذکرشده در متن قانون تدوین نماید. در حال حاضر نخستین برنامه ی جامع بهره وری کشور که برای یک دوره ی ده ساله است، توسط هیأت محترم دولت مصوب شده است. از جمله اهداف سازمان ملی بهره وری نیز تغییر نگرش  نسبت به بهره وری، کمک به تغییر فضای کسب و کار در راستای رقابت پذیری، کمک به بهبود نظام مدیریت دولتی کشور، اندازه گیری و تحلیل بهره وری کشور و همچنین کمک به تغییر و اصلاح در جهت افزایش بهره وری بوده و  از جمله موارد چشم انداز این سازمان نیز تبدیل شدن فرهنگ بهره وری به یک عزم ملی و محقق شدن توسعه اقتصادی- اجتماعی و  فرهنگی بر اساس اهداف اسناد توسعه کشور است. در نتیجه سازمان ملی بهره وری  با توجه به اهداف و چشم انداز خود می‏تواند  کشور را در تحقق اهداف کلان یاری رساند. البته با توجه به سیاست های کلی برنامه لازم است این سازمان بیش از پیش فعال گردد و حمایت های لازم در سطوح مختلف از آن به عمل آید.

• ارتقاء بهره وری را در زندگی ایرانیان تا چه حد اثر بخش می دانید؟

با توجه به اهداف اسناد بالادستی اقتصاد از جمله دست یابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه و همچنین رشد اقتصادی شتابان و اشتغال زا متوسط 8 درصد ارائه شده در سیاست­های کلی برنامه ششم توسعه،  افزایش بهره‏وری منجر به کاهش هزینه های تولید، افزایش کیفیت تولیدات، رقابت پذیری‏در بازارهای داخلی‏وخارجی، افزایش تولید و درآمد ملی در کشور و بهبود رشد اقتصادی می گردد. ضمناً از آنجایی که یکی ازشاخص های اندازه‏گیری رفاه جامعه،درآمد سرانه است، لذا با افزایش بهره وری قاعدتاً تولید (درآمد ملی) افزایش خواهد یافت و آثار آن در رفاه جامعه منعکس خواهد شد. البته لازم است با توجه به بند 22 سیاست های کلی برنامه ششم توسعه درخصوص برنامه ریزی برای دستیابی به ضریب جینی 34/0 ، تلاش در جهت بهبود توزیع درآمد در کشور و کاهش ضریب جینی نیز اقدامات مؤثری صورت پذیرد. هیچ ملتی در هیچ نقطه از جهان و در هیچ زمان نمی تواند مدعی شود که بهره وری برایش کاربرد ندارد. ایرانیان هم از این قاعده مستثنی نیستند. نباید تصور کنیم که چون نفت داریم، ضرورتی ندارد که بهره وری خود را افزایش بدهیم. همیشه و در همه حال ارتقاء بهره وری مطلوب است.

• جایگاه بهره وری ایران را بین کشورهای منطقه و جهان چگونه است؟

با توجه به اهداف سند چشم‌انداز  جهت رسیدن به جایگاه نخست منطقه و همچنین سهم 3/33 درصدی بهره وری در رشد تولید ناخالص داخلی (بر اساس برنامه پنجم توسعه)  نیاز است به مقوله بهره وری و رشد آن  توجه بیشتری شود. بر اساس اطلاعات موجود در حالی که رشد بهره وری در ایران در سال  2014 در حد 3/0 درصد مشابه عربستان است، لیکن در ترکیه رقیب ایران بر اساس سند چشم انداز 1/1 درصد    می­باشد که این وضعیت ضرورت تلاش مضاعف در این زمینه را می­طلبد.

2014سازمان بهره وری آسیایی همه ساله محاسبات تفصیلی در مورد بهره وری کشورهای عضو انجام می دهد که ارقام آن در گزارشهای سالانه ی سازمان انتشار داده می شود. سازمان همکاری اقتصادی و توسعه هم بهره وری را برای اعضای خود محاسبه می کند. بر این اساس می توان بهره وری را در هر چارچوب محاسبه و مقایسه کرد. سازمان بین المللی کار هم بهره وری نیروی کار در کشورهای مختلف را بررسی می کند و مطالعات تطبیقی خود را در گزارشهای دوره ای انتشار می دهد. جدیدترین گزارش در این مورد مربوط به سال 2014 میلادی است.

• آیا تأسیس رشته تخصصی، دانشکده یا دانشگاهی را در این حوزه به صلاح می دانید؟

اگرچه تأسیس رشته های تخصصی می تواند مفید باشد، در وهله اول لازم است جهت جاری سازی فرهنگ بهره وری در بین افراد جامعه، درسی با عنوان "بهره وری" جهت تدریس در کلیه مقاطع تحصیلی از  ابتدایی تا آموزش عالی تهیه و تدوین  گردد. آموزگاران، دبیران و اساتید با تجربه آن را به دانش آموزان و دانشجویان انتقال دهند. وزارت آموزش و پرورش این کار را شروع کرده است. نباید فراموش کرد که بهره وری مبحث بسیار پیچیده ای است که نمی شود آن را به عنوان یک درس یا یک دوره ی درسی بیان کرد. همیشه تخصص در زمینه ی کاری شخص باید وجود داشته باشد. به عبارت دیگر دستیابی به بهره وری زمانی حاصل می شود که شخص در رشته ی مورد نظر خود تخصص و درک داشته باشد. نمی شود فرض کرد که عامل بهره وری در تمام رشته ها یکسان حاصل می شود.

• از مجله کیفیت و بهره وری در خصوص اشاعه فرهنگ بهره وری چه انتظاری دارید؟

با توجه به گستردگی بحث بهره وری، مجله کیفیت و بهره وری با تمرکز بیشتر بر این مقوله و بررسی اثرات افزایش بهره وریبر اقتصاد کشور همراه با ارائه مقالات انجام شده در ارتباط با موضوع بهره وری زمینهآشنایی هرچه بیشتر افراد جامعه رابا بهره وریفراهم نموده و در ارتقاء فرهنگ بهره وری نیز سهیم باشد. در این رابطه برقراری ارتباط از یک سو با اساتید دانشگاه ها و از سوی دیگر مسئولین صنایع لازم است. توضیح نمونه های موفق در بهره وری همیشه می تواند برای همتایان مفید باشد. درسی که توفیق در بهبود بهره وری در هر رشته می توان گرفت، بدون تردید می تواند برای سایر فعالان در آن رشته و حتی همه ی کارگزاران اقتصادی ارزشمند باشد.

• یک شعار مهم بهره وری که مهمترین مقوله در این حوزه است را بیان کنید؟

انتخاب یک شعار همیشه کار سختی است. من سخن پل مِیر را می پسندم که می‏گوید بهره وری هر‏گز یک حادثه نیست و همیشه محصولِ تعهد به تعالی، برنامه ریزی هوشمندانه و تلاش متمرکز است. شعار سازمان ملی بهره وری هم که می گوید همیشه یک راه بهتر برای انجام دادن کارها وجود دارد که آن راه بهره وری است، خیلی گویا است.

• ارتباط بین مقوله بهره وری و کیفیت چیست؟

کیفیت ارزش برتر است و بنابراین ارتقاء کیفیت معادل رسیدن به ارزش برتر با صرف هزینه ی برابر است که مفهوم دقیق بهره وری را بیان می کند. به این ترتیب، ارتقاء کیفیت یک بعد از ارتقاء بهره وری است.

•  نقش دولت در ارتقاء بهره وری چیست؟

بهره وری عامل مهمی در ایجاد رشد اقتصادی است. حکومت جمهوری اسلامی ایران در سیاستهای کلی خود و به ویژه در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، به بهره وری عنایت ویژه داشته است که این امر وظیفه ی مشخصی را برای دولت ایجاد می کند تا به بهره وری توجه داشته باشد و سیاستهای خود را در راستای ارتقاء بهره وری تنظیم کند. به عنوان مثال در بند سوم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به محور قراردادن رشد بهره ‌وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور اشاره شده است. این بدان معنی است که دولت باید در زمینه تقویت تولید و توانمند سازی نیروی کار با تخصیص بودجه در زمینه آموزش و بهداشت، ایجاد هماهنگی بین مشاغل و مهارت­های افراد و بهبود فضای کسب و کار فعال شود. بر اساس  گزارش 2015 شاخص سهولت فضای کسب و کار  ایران در بین 189 کشور رتبه 130 را کسب نموده است. تخصیص بهینه سرمایه­ها به    پروژه­های دارای توجیه اقتصادی، فنی و مالی، شناسایی ظرفیت های بلا استفاده منطقه­ای و استانی و تخصیص بودجه و تسهیلات به این بخش­ها و ایجاد زمینه لازم برای کارآفرینی و اشتغال می تواند در ارتقاء بهره وری مؤثر باشد. همچنین بند 19 سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی اشاره شفاف سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه های فساد زا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و000دارد. این بند هم وظیفه ی دولت را به روشنی بیان کرده است. بر اساس شاخص درک فساد رتبه ایران در سال 2014 معادل136 در بین 175 کشور می باشد که کاهش زمینه های فساد و تلاش در جهت شفاف سازی اقتصاد عامل مؤثری در زمینه افزایش بهره وری است.

•  سازمان های فعال و شاخص که در زمینه بهره وری می شناسید را نام ببرید؟

با توجه به اهمیت بهره وری در اقتصاد امروزه بسیاری از کشورها به تأسیس سازمان یا نهادی که به صورت تخصصی به مقوله بهره وری بپردازد، اقدام نموده اند. همچنین سازمان های بین المللی نیز مانند سازمان بهره وری آسیایی (APO)، آژانس بهره وری اروپایی (OPE) به صورت تخصصی به مقوله بهره وری می پردازند.در ایران نیز بر اساس ماده 79 قانون برنامه پنجم توسعه سازمان ملی بهره وری ایران (POIN ) تاسیس گردید. کشورهای جهان همه سازمانی مسئول بهره وری و کیفیت دارند که البته می تواند حکومتی، دولتی یا خصوصی باشد. در مواردی هم وظیفه ی ارتقاء بهره وری و بهبود کیفیت به بیش از یک سازمان سپرده شده است.

• کتب مهم و نویسندگان شاخص در زمینه علم بهره وری در سطح ملی و بین المللی را معرفی نمایید؟

مراجعه به کتابخانه سازمان ملی بهره‏وری و همچنین سایت سازمان بهره وری آسیایی بهترین منبع و مرجع قابل اتکا در زمینه بهره وری می باشد. کتابهای مرجع بهره وری کتابهایی است که دستورالعمل محاسبه ی بهره وری را مشخص می دهد. هزاران مقاله در مورد جنبه های بهره وری در جهان نوشته شده است. برای دیدن مطالب مربوط به بهره وری اگر در هر یک از تارنماهای جست و جو برای واژه ی بهره وری جست و جو کنید، انبوهی از انتشارات مربوط به بهره وری را مشاهده خواهید کرد.

تعداد کسانی هم که در زمینه ی بهره وری مطالب ارزنده نوشته اند، بسیار زیاد است. به راستی ذکر نام از حوصله ی این بحث خارج است.

• چه رابطه ای بین بهره وری و خصوصی سازی (اصل 44 قانون اساسی) وجود دارد؟ آیا خصوصی سازی و بهره وری رابطه ای  دارد؟

هدف اصلی خصوصی سازی حذف انحصار و ایجاد زمینه رقابت می باشد. بر این اساس سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی با هدف افزایش رقابت پذیری در اقتصاد ملی، افزایش سهم بخش خصوصی و تعاونی در اقتصاد ملی و سایر موارد ابلاغ گردید و افزایش سهم بخش خصوصی با توجه به انگیزه بالای آنان در کسب سود و کاهش هزینه‏های تولید، سعی دارد با افزایش کیفیت، کارایی و بهره وری سودآوری خود را افزایش داده و از طریق کاهش هزینه های تولید مزیت رقابتی کسب نمایند. منطق فعالیت بخش خصوصی این است که به بهترین نحو منافع سهامداران را حفظ کند که در هر صورت این به معنی افزایش بهره وری می تواند باشد.

•  توصیه های شما به تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در خصوص بهره وری چیست؟

تولیدکنندگان با استفاده از تجربیات سایر کشورها در استفاده از فناوری روز دنیا، استخدام سرمایه انسانی مورد نیاز با توجه به هماهنگی بین رشته و مشاغل، تلاش در جهت استفاده از ماشین آلات به روز و تعمیر و نگهداری آنمی‏توانند در افزایش بهره وری تولیدات خود مؤثر باشند. بر اساس بند 69 سیاست های کلی برنامه ششم توسعهارائه و ترویج سبک زندگی اسلامی – ایرانی و فرهنگ‌سازی درباره‌ی اصلاح الگوی مصرف و سیاست‌های اقتصاد مقاومتی لازم است. از آنجایی که بهره‏وری نیروی کار بر بهره وی کل اثر گذار می باشد، خانوارها نیز بعنوان عرضه‏کنندگان نیروی کار با تلاش در بهبود و افزایش بهره وری خود می توانند تولید کنندگان را در راستای افزایش بهره‏وری تولیدات یاری رسانند.ضمناً تجزیه و تحلیل دیدگاه مصرف کنندگان، به تولیدکنندگان در جهت افزایش بهره وری کمک می‏نماید.

• برای رسیدن به اهداف سند چشم انداز 1404 در زمینه بهره وری چه باید کرد؟

بر اساس سند چشم انداز بیست ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، جهت تحقق اهداف کلان اسناد بالادستی توجه جدی به مقوله بهره وری لازم می باشد. رشد بهره وری‏، توانایی رقابت پذیری را افزایش داده و بر  رشد اقتصادی نیز مؤثر می باشد. بنابراین لازم است دولت، سازمان ملی بهره وری و تمامی نهادهای مرتبط اعم از دولتی و خصوصی جهت مهیا نمودن الزامات رشد بهره وری همت گمارند. ایجاد بسترهای علمی، فرهنگی، اقتصادی، قانونی و فنّاوری ، سیاست گذاری های مناسب اقتصادی، توجه بیشتر به مقوله خصوصی سازی واقعی، حمایتهای مالی و نظارت همه جانبه  از اهم این الزامات می باشد. در هر صورت فراموش نکنید که اقتصاددانان به درستی می گویند بهره وری همه چیز نیست.

• رابطه بهره وری و کارایی و رقابت پذیری چیست؟

در نگاه فعال به بهره وری می توان دید که بهبود رقابت پذیری عامل ارتقاء بهره وری خواهد شد. کارآیی هم یک بخش از بهره وری است. بر اساس گزارش شاخص رقابت پذیری جهانی 2016/2015  ، در بین 140 کشور رتبه ایران  74 می باشد. این شاخص از  12 رکن تشکیل شده است که هر رکن نیز از مؤلفه هایی تشکیل شده است. در این گزارش ارکان در سه گروه کلی نهادها، افزایش کارایی و عوامل مهارت و نوآوری تقسیم می شود. ارکان تشکیل دهنده گروه افزایش کارایی شامل آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی، کارایی بازار کالاها، کارایی بازار نیروی کار، توسعه بازار مالی ، آمادگی تکنولوژیکی و اندازه بازار می باشد.  از اینرو  بهبود در ارکان گروه افزایش کارایی  از آنجایی که بهر وری  به معنای (کارآیی * اثر بخشی ) می باشد بهبود این ارکان منجر به افزایش کارایی و در نهایت  بهبود بهره وری می‏شود. بند سوم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز به تقویت رقابت پذیری اقتصاد اشاره کرده است.

• آیا ارتباطی بین خلاقیت، بهره وری وجود دارد؟

خلاقیت و نوآوری با خلق روش هایی جدید جهت تلفیق داده ها بهافزایش نسبت ستانده به داده و نیز بهبود کیفیت ستانده منجرمی گردد که این همان افزایش بهره وری است. بند دوم سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی اشاره به پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای  نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش  بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه دارد. حمایت از شرکت‏های دانش بنیان در اصل حمایت از ایده های نو  در این راستا بسیار با اهمیت می باشد.

•  ارزیابی خلاقیت در سازمان ها را از کجا می بایست شروع نمود؟

لازم است شرایط و محیط جهت تبلور اندیشه های خلاق در سازمان فراهم گردد. ارزیابی سازمان ها از دو روش ارزیابی بیرونی و خود ارزیابی صورت می پذیرید. در ارزیابی های بیرونی به طور مثال  توجه جدی به بحث تعالی سازمانی (EFQM)  از آنجا که یکی از ارزش های بنیادی آن خلاقیت و نوآوری می باشد. همچنین بحث مدیریت دانش و نحوه ورود دانش جدید به سازمان (MAKE) در این زمینه مؤثر می باشد. علاوه بر ارزیابی بیرونی خود سازمان نیز می تواند خودارزیابی داشته باشد. طراحی اتاق فکر و نظام پیشنهاد های نظام‏مند و سازمان‏یافته در جهت شناسایی ایده های نو  موجب افزایش خلاقیت و مزیت رقابتی سازمان می شود. بدون تردید در سطوح مختلف، از خرد تا کلان، می توان خلاقیت را به عنوان موتور تداوم بهره وری محسوب کرد.

• وضعیت بهره وری در آینده کشورها؟

امروزه جهانی شدن و یکپارچگی پدیده ای اجتناب ناپذیر بوده و کشورها ناگزیر از حضور در بازارهای بین المللی هستند. کشورها در راستای حضور و حفظ سهم بازار خود در بازار جهانینیازمند ارائه محصولات با هزینه کمتر و کیفیت بالاتر می باشد که تحقق این امر در گرو توجه جدیبه مساله بهر‏ه‏وری میسر است.بهره وری یکی از مؤلفه های اثر گذار بر رشد اقتصادی کشور ها است، از اینرو کشورها در آینده به سمت افزایش سهم بهره وری در رشد اقتصادی خود گرایش خواهند داشت.

• توصیه، پیشنهاد یا حرف شما و بهره وری

نباید تصور کنیم که ارتقاء بهره وری همیشه هزینه بر است. اگر درست در مورد هر فعالیت نگاه کنیم، همیشه راههای بهتر انجام فعالیت را می توان شناسایی کرد. بعضی از این راهها حتی به سرمایه گذاری جدی نیاز ندارد. دانش و تعقل کلید بهره وری است و نباید کنار گذاشته شود. در هر صورت، بهره وری مقوله ای حائز اهمیت است که باید برای نهادینه سازی آن در کلیه سطوح جامعه اقدام لازم صورت پذیرد. این امر نیازمند فراهم نمودن بستر فرهنگی است. به دنبال فرهنگ سازی، دولت و ملت نیز با همکاری یکدیگر بسترهای لازم را جهت رشد بهره وری  و در نهایت رشد و شکوفایی اقتصادی فراهم نمایند.